Renowacja fresków J. Nowosielskiego w dolnej cerkwi

06.03.2024

Z błogosławieństwa Jego Eminencji Metropolity Sawy Parafia Prawosławna św. Jana Klimaka w 2018 r. rozpoczęła realizację kompleksowych prac konserwatorskich i restauratorskich zabytkowej cerkwi. W pierwszej kolejności wykonana została izolacja przeciwwilgociowa fundamentów cerkwi oraz odwodnienie terenu wokół niej (przy wsparciu finansowym Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego). W kolejnych latach 2019–2022 wykonane zostały wzmocnienia konstrukcyjne tamburu, naprawy więźby kopuły i dachów cerkwi oraz prace konserwatorskie elewacji (przy wsparciu Wojewódzkiego Mazowieckiego Konserwatora Zabytków, Stołecznego Konserwatora Zabytków, Urzędu Marszałkowskiego Mazowsza).

Rok 2023 – Uchwałą Sejmu RP z dnia 22 lipca 2022 r. został ogłoszony – Rokiem Jerzego Nowosielskiego.

W związku z powyższym nasza parafia, od maja do grudnia 2023 r., przeprowadziła kompleksowe prace konserwatorsko-restauratorskie przy znajdujących się w „dolnej cerkwi” malowidłach autorstwa Jerzego Nowosielskiego. Malowidła wykonane w latach 1954 i 1979 przez tego wybitnego artystę należą do największych i najcenniejszych w skali kraju i przywoływane są przez wszystkich znawców artystycznej działalności Jerzego Nowosielskiego.

Głównym wykonawcą prac była firma MAFORMA sp. z o.o., a zespołem konserwatorów ratujących malowidła kierowała dr Kinga Wiktoria Lubarska, adiunkt w Katedrze Konserwacji i Restauracji Malarstwa Ściennego na Wydziale Konserwacji i Restauracji Dzieł Sztuki ASP w Warszawie.

Przed rozpoczęciem prac konserwatorsko-restauratorskich w dolnej cerkwi trudno było w pełni ocenić artystyczne i kolorystyczne wartości cennej dekoracji autorstwa Jerzego Nowosielskiego. Co gorsza, stan techniczny ścian i tynków, zagrażał bezpieczeństwu zarówno wiernych przybyłych do świątyni, jak i polichromii.

Celem prac konserwatorsko-restauratorskich było nie tylko zatrzymanie destrukcji obiektu, likwidacja jej przyczyn i skutków, ale i możliwie maksymalne przywrócenie mu walorów estetycznych, nie naruszając przy tym jego autentyczności. Z uwagi na zły stan techniczny zarówno podłoża konstrukcyjnego jak i wyrównawczego, a jednocześnie przez ogromne zabrudzenia powierzchni i pozostałości wcześniejszych wtórnych ingerencji, było to zadanie trudne.

Dzięki wzmocnieniu wewnętrznej konstrukcji ścian (szycie muru), wypełnienia (w miarę możliwości) kawern i głębokich rozwarstwień oraz konsolidacji tynków, uzupełnienia ich ubytków, usunięcia z powierzchni brudu, wtórnych nawarstwień, wykonania delikatnego retuszu polichromii i przez przywrócenie jej kolorystki zbliżonej do pierwotnej, nie tylko malowidła, ale cała kaplica odzyskały blask.

Pomimo, że dekoracje kaplicy nie są jednolite formalnie, gdyż powstały w dwóch fazach chronologicznych, to wykonane prace konserwatorsko-restauratorskie pozwoliły pokazać zarówno tematyczną spójność przedstawień autorstwa Nowosielskiego, jak i ich dekoracyjność. Cała kaplica i zdobiące ją cenne dekoracje prof. Jerzego Nowosielskiego, będą służyć przez kolejne dziesięciolecia.

Równolegle wykonano prace konserwatorskie w obrębie ceglanego i tynkarskiego wystroju wnętrza, bez których efekt prac przy malowidłach byłby niepełny.

Całość prac konserwatorsko-restauratorskich fresków została odebrana przez WMKZ.

Renowację fresków udało się przeprowadzić dzięki dotacjom: Stołecznego Konserwatora Zabytków, Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków, Marszałka Województwa Mazowieckiego oraz Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

kam