Nabożeństwa

Święta Liturgia

Środa - 9.00 (Uprzednio Poświęconych Darów)
Piątek - 17.00(Uprzednio Poświęconych Darów)
 Sobota  9:00
Niedz.  7:00,  8:30,  10:00  

Modlitwa za dusze zmarłych

Pon. - Sob.  9:00

Akatyst

Środ.  17:00


Sobór Świętej Trójcy przy ulicy Długiej

25.07.2015

 

W latach 30 XVIII wieku, w wyniku przemian politycznych, do Warszawy napływało tysiące prawosławnych wiernych. W tym czasie w stolicy była tylko jedna prawosławna cerkiew przy ulicy Podwale (nazwa ulicy związana jest z jej usytuowaniem, wówczas w tym miejscu znajdował się wał, który określał granicę starej Warszawy), która z czasem nie była w stanie pomieścić wszystkich wiernych. Podjęto starania by pobudować w mieście nowe świątynie i jednocześnie rozpoczęły się dążenia utworzenia diecezji. W 1832 roku przedstawiono odpowiedni projekt organizacji nowych struktur cerkiewnych. W roku 1833 zwrócono się do Świętego Synodu Biskupów Patriarchatu Moskiewskiego z prośbą o błogosławieństwo na realizację tych planów. W dniu 22 kwietnia 1834 roku Synod Patriarchatu Moskiewskiego wydał decyzję o erygowaniu Diecezji Warszawskiej.

Pierwszym biskupem Diecezji Warszawskiej został Antoni Rafalski. Od 1840 roku był już arcybiskupem Warszawskim i Nowogieorgijewskim. Tymczasową Katedrą biskupa warszawskiego uczyniono cerkiew Świętej Trójcy na Podwalu (do roku 1837). Dom biskupa był w Pałacu Paca przy ulicy Senatorskiej.

W dniu 10 października 1834 roku biskup Antoni w cerkwi Świętej Trójcy na Podwalu, odprawił pierwsze nabożeństwo.

W tym czasie od Zakonu Pijarów odkupiono kościół i budynki przy ul Długiej, w których, po przebudowie zaplanowano usytuować katedrę i siedzibę biskupa warszawskiego. Pijarom za kościół i budynki zapłacono 53. 576 rubli i 75 kopiejek - jak na owe czasy była to bardzo duża suma. Zakonnicy przenieśli się do opuszczonego kościoła jezuickiego przy ulicy Świętojańskiej.

Przebudowa odkupionego od Zakonu Pijarów kościoła i budynków przy ul. Długiej rozpoczęła się wiosną 1835 roku i trwała do 1837 roku. Prace budowlane przeprowadzono według projektu Aureliusza Corazziego. Poprawki do tego projektu własnoręcznie wniósł car Mikołaj I. Po zakończeniu wszystkich prac projekt ten przechowywano w soborze (w zakrystii). Całość prac przy budowie soboru przebiegała bardzo sprawnie. Nadzorował je osobiście energiczny feldmarszałek Paskiewicz.

Plan przebudowy i dostosowania kościoła do potrzeb liturgicznych cerkwi prawosławnej dotyczył zarówno jego wnętrza jak i strony zewnętrznej. Przebudowano cały dach. Dwie wieże frontowe, wieńczące kościół, zostały rozebrane, a na ich miejsce wybudowano pięć (cztery małe i duża po środku) i uwieńczono je kopułami z prawosławnym krzyżem. Nad częścią ołtarzową wybudowana została szósta kopuła. Dach pokryto blachą cynkową w kształcie liści, kopuły pomalowano na niebiesko a miedziane krzyże pozłocono. W roku 1852 kopuły, na polecenie cara, pozłocono w całości. W niszach okiennych małych wieżyczek umieszczono ikony dwunastu apostołów, a w największej usytuowano dzwonnicę z dziesięcioma dzwonami. Największy z nich ważył osiem ton. Wykonał je moskiewski ludwisarz Paweł Bogdanow. Za materiał do odlewu dzwonów posłużyły armaty zdobyte podczas walk powstania listopadowego. Na trzech największych umieszczono po dwie ikony: Matki Boskiej Kazańskiej i św. Aleksandra Newskiego, Matki Boskiej Włodzimierskiej i św. równego Apostołom księcia Włodzimierza, Matki Boskiej i św. równego Apostołom Konstantyna.

We wnętrzu świątyni umieszczono bogato zdobiony i złocony, trzyrzędowy ikonostas, zaprojektowany przez I. Russko. Zgodnie z projektem wykonał go warszawski rzeźbiarz Konstanty Hegl, który był również wykonawcą drewnianej balustrady przed ikonostasem. Ikony do ikonostasu zostały namalowane przez artystów z Cesarskiej Akademii Sztuk Pięknych w Petersburgu. Postacie, wyobrażone na ikonach, według projektu miały mieć 140 cm długości. Soleja i schody przed ikonostasem zostały wykonane z czarnego marmuru. Nad głównym wejściem wybudowano chór, który opierał się na czterech kolumnach. Rozebrano również ołtarze boczne i ołtarz w kaplicy. W związku z przebudową zewnętrznej części świątyni wzmocniono od wewnątrz ściany nośne. Cały ciężar sklepienia cerkwi podtrzymywały cztery ogromne filary. Po wybudowaniu pięciu kopuł nad fasadą budynku, wzmocniono również ściany ponad chórem. Całkowity koszt przebudowy kościoła na świątynię prawosławną wyniósł 122. 688 rubli.

W przylegających do soboru budynkach usytuowano dwie domowe kaplice, dom biskupa, konsystorz, seminarium duchowne oraz mieszkania dla kleru.

Początkowo Sobór maił być po wezwaniem św. Aleksandra Newskiego. Świadczyły o tym oprócz dokumentów, napisy na dzwonach, a przede wszystkim ikona św. Aleksandra Newskiego umieszczona po prawej stronie drzwi diakońskich, gdzie zawsze umieszcza się ikonę świętego, pod którego wezwaniem jest dana cerkiew. W kwietniu 1837 roku zadecydowano, że cerkiew będzie poświecona w imię Świętej Trójcy. W związku z tym, iż w nowej świątyni nie było ikony Świętej Trójcy, zamówiono ją u akademika-malarza - Aleksandra Kokulara. Projekt ikony zatwierdził wcześniej feldmarszałek Paskiewicz. Ikonę Świętej Trójcy umieszczono za prestołem na horniem miestie. Ikona była bardzo ogromna, - wysokość 8 merów 40 centymetrów a szerokość 5 metrów 60 centymetrów. Ikona była w rzeźbionej i pozłacanej ramie o szerokości 35 centymetrów.

Uroczyste poświęcenie soboru w cześć Świętej Trójcy miało miejsce 28 lipca 1837 roku. Poświęcenia cerkwi dokonał arcybiskup Antoni przy udziale duchowieństwa Warszawy; namiestnika Iwana Paskiewicza, władz państwowych, senatu oraz rzymskokatolickiego metropolity Warszawy wraz z wyższym duchowieństwem. Rozpoczęcie uroczystości poświęcenia świątyni oznajmiło bicie największego dzwonu i trzy wystrzały z armat cytadeli. Na tę wielką uroczystość przybyły rzesze mieszkańców Warszawy, prawosławnych i wyznawców innych religii. O godzinie 1000 rozpoczęła się święta Liturgia, a po niej molebien. W tym dniu, na placu Krasińskich przed soborem, odbyła się wielka parada wojskowa, przy salwie ze stu jeden armat cytadeli. Uroczystości zakończyły się spotkaniem u namiestnika Warszawy - Iwana Paskiewicza, na które rozesłano 1000 zaproszeń.

Uroczystości poświęcenia soboru, jak i późniejszych prac remontowych upamiętniała miedziana pozłacana tablica. Umieszczono ją wewnątrz świątyni, po prawej stronie, pod ikoną św. Mikołaja, na której widniał napis:

„Warszawski prawosławny sobór katedralny za pozwoleniem majestatu świątobliwego monarchy imperatora Mikołaja I przebudowany z kościoła pijarów i poświęcony przez pierwszego prawosławnego biskupa warszawskiego Antoniego, 28 lipca 1837 roku w Imię Trójcy Świętej. Odnowiony w 1861 roku za pozwoleniem majestatu świątobliwego monarchy imperatora Aleksandra II i poświęcony 6 grudnia 1861 roku przez arcybiskupa warszawskiego i nowogieorgijewskiego Joanicjusza. W roku 1877 powtórnie odnowiony i 18 grudnia 1877 roku poświęcony przez arcybiskupa chełmsko - warszawskiego Leoncjusza”.

Sobór katedralny, który mógł pomieścić około tysiąca wiernych, słynął z pięknego i gustownego wystroju wnętrza. Nie sposób wymienić wszystkich arcydzieł sztuki sakralnej w postaci ikon, utensylii i szat liturgicznych, chorągwi, żyrandoli, świeczników. Świadczy już o tym chociażby, powyżej opisana, ikona Świętej Trójcy i ikonostas. Do najbardziej godnych uwagi należy zaliczyć również ofiarowane przez cara Mikołaja pełne szaty biskupie ze złotego ciężkiego sukna nazywane „Nikołjewskim”. Chorągwie, które stały przy klirosach. Wykonane je z wenecjańskiego aksamitu, wyszywane złotem z dwóch stron. Wartość samych złotych nici użytych do wyszywania chorągwi to 1600 rubli, nie wliczając w to aksamitu, pracy i napisania pięknych ikon na płótnie. Chorągwie miały długość 3,50 a szerokość 2,80 metra. Do wyniesienia chorągwi na krestnyj chod potrzebnych było minimum dwóch silnych mężczyzn. Na uwagę zasługuje również ogromna ikona świętego, równego Apostołom Konstantyna. Wykonano ją w Troicko-Siergijewskoj Ławrze. Namalowano ją na drzewie i umieszczono w ramie (kiwot), pięknie rzeźbionej i pozłoconej. Ikona ta ufundowana została przez żołnierzy, na pamiątkę ocalenia Namiestnika Królestwa, Konstantyna Nikołajewicza w lipcu 1862 roku. W dolnej części ramy umieszczono złotymi literami, okolicznościowy napis; „W dziękczynienie przed Panem Zbawicielem upamiętnienie cudownego ocalenia życia Jego Wysokości Imperatora Wielkiego Księcia Konstantyna Nikołajewicza, Namiestnika w Królestwie Polskim, ikona ta ufundowana przez wdzięcznych Opatrzności Bożej oddziałów wojskowych, usytuowanych w Królestwie Polskim, 21 sierpnia 1862 roku”.

Po przeniesieniu katedry na ulicę Długą, świątynia na Podwalu przestała być parafialną, została przypisana wraz z duchowieństwem i wiernymi do katedry na ulicy Długiej. Miało to związek ze zmianami wynikającymi z utworzenia diecezji. Liczba wiernych parafii katedralnej, łącznie z Podwalem, nie przekraczała 1000 osób. Ks. Nowicki, proboszcz cerkwi na Podwalu, został protoijerejem katedry. Cerkiew na podwalu nie została całkowicie zamknięta. Nabożeństwa w niej celebrowali duchowni katedry. W niedziele i dni świąteczne cerkiew była wypełniona wiernymi.

W 1852 r. doszło do pierwszej „reorganizacji” parafialnych struktur diecezji, która liczyła wówczas 25 parafii. W celu lepszego zarządzania podzielona ona została na dwa dekanaty. W pierwszym dekanacie – nazwanym dekanatem miejskim – znajdowało się 7 cerkwi, w tym świątynia na Podwalu. Dziekanem dekanatu miejskiego mianowano Ks. Nowickiego.

W 1855 r. liczba wiernych warszawskiej katedry sięgnęła 3 tys., w niedziele celebrowano w niej trzy święte liturgie. Przy katedrze działało aktywnie Bractwo Świętej Trójcy. Celem bractwa było umacnianie wiary prawosławnej. Skupiało ono wiele małżeństw mieszanych. Bractwo opiekowało się dziećmi z małżeństw rozbitych i sierotami. Przyznawało także stypendia szczególnie potrzebującym dzieciom.

W końcu 1862 roku próbowano wysadzić sobór katedralny. W związku z tym wokół katedry wystawiono stałe posterunki wojskowe. W 1863 roku, w święto Bożego Narodzenia (podczas trwania świętej liturgii, kiedy to świątynia wypełniona była wiernymi), podjęto kolejną próbę wysadzenia katedry. Zamachowców udało się jednak zatrzymać. W dniu 4 września 1892 roku, w trakcie nabożeństwa w katedrze próbowano dokonać zamachu na generała Hurko.

            Po wybuchu I Wojny Światowej i odzyskaniu przez Polskę niepodległości zmieniła się sytuacja Cerkwi Prawosławnej. Cerkiew straciła pozycję i swój status prawny w państwie. Prawosławie stało się „tolerowaną mniejszością” w państwie, jednak tolerancja pozostała tylko na papierze a rzeczywistość wyglądała zupełnie inaczej. Od roku 1915 nastąpiła rewindykacja majątku Cerkwi prawosławnej. W latach 1918 -1920, w wyniku akcji rewindykacyjnych Cerkwi prawosławnej na terenie kraju, odebrano około 400 świątyń. W rzeczywistości liczba ta była jeszcze większa, gdyż na samej chełmszczyźnie odebrano ponad 300 świątyń, w diecezji grodzieńskiej około 100, a do tego dochodzą jeszcze Wileńszczyzna, Polesie, Wołyń.

            Akcja rewindykacji nie ominęła Cerkwi Świętej Trójcy przy ulicy Długiej. W 1916 roku z cerkwi usunięto ikonostas oraz całe jej wyposażenie, a pomieszczenie przystosowano do potrzeb Kościoła rzymskokatolickiego. Pozostawiono jedynie ikonę Trójcy Świętej w części ołtarzowej. Świątynię użytkowano początkowo jako kościół legionowy, a z czasem stał się garnizonowym. W latach 1923 – 1927 przeprowadzono rekonstrukcję do stanu pierwotnego. Do II Wojny Światowej Kościół był siedzibą Kurii Polowej Wojska Polskiego. Obecnie jest Rzymskokatolicką Katedrą Garnizonową Wojska Polskiego.

 

 

Literatura

  1. Chołmsko – Warszawskij Jeparchialnyj Wiestnik, 1877 - 1905
  2. Pribawlenija k Cerkownym Wiedomostiam, 18931894rr.
  3. Warszawskij Jeparchialnyj listok, 1912, 1913,
  4. Sokoł K. G., Ruskaja Warszawa, Moskwa 2002 rok.
  5. Sokoł Kirył, Sosna Aleksander, Kopuły nad Wisłą, Moskwa 2003r.
  6. Paszkiewicz P., Pod berłem Romanowów, Warszawa 1991 r.
  7. Ustimowicz M. P., Warszawskij prawosławnyj kafiedralnyj Swjato-Troickij sobor. Kratkij istoriczeskij oczek (1837-1887)
  8. Archiwa Metropolii Prawosławnej.
do góry

Prawosławna Parafia Św. Jana Klimaka na Woli w Warszawie

Created by SkyGroup.pl