Jesteśmy w świątyni (3)

09.04.2014

 Na Liturgii Świętej

W rytuale  Liturgii Świętej, czyli Eucharystii, upamiętniamy całe życie ziemskie Chrystusa ─ Syna Bożego i naszego Pana.

Liturgia składa się z trzech części: proskomidii, liturgii katechumenów (ohłaszennych) i liturgii wiernych.

Podczas proskomidii, sprawowanej zwykle w trakcie celebrowania tzw. Godzin (Czasy ─ 3 i 6) upamiętnia się Cudowne Narodziny Zbawiciela. Zarazem przywoływane są starotestamentowe proroctwa  na temat Jego męki i śmierci na krzyżu. W trakcie proskomidii przygotowuje się drogocenne cząstki uświęcone jako Święte Dary, przyjmowane przez wiernych jako Przenajświętszy Sakrament ─ Św. Priczastje; w tym czasie wznoszone są również modły za żywych i zmarłych duchownych i wiernych. Wierzymy, że wielką pociechą i radością dla Zmarłych są modły, egzekwie odprawiane w ich intencji podczas Liturgii. Dlatego pamiętajmy o nich, przychodźmy wcześniej, abyśmy byli obecni w  czasie proskomidii (postarajmy się również napisać imiona naszych bliskich na karteczkach oddzielnie za zdrowie i za spokój duszy), modląc się o zdrowie i wieczny odpoczynek dla naszych krewnych i znajomych oraz za wszystkich prawosławnych chrześcijan. Modlitwa za zmarłych może być na przykład taka:

Na    liturgii katechumenów (ohłaszennych) poprzez odśpiewanie pieśni Jedinorodnyj Synie upamiętnia się przyjście na świat Pana naszego Jezusa Chrystusa.

Podczas małego wejścia z Ewangelią – które stanowi obraz przystąpienia Pana Jezusa do głoszenia Dobrej Nowiny – śpiewana jest modlitwa Priiditie, pokłonimsa i pripadiem ko Christu, wierni składają pokłon do pasa; podczas śpiewania Trishagionu  (Swiatyj Boże, Swiatyj Krepkij, Swiatyj Biessmiertnyj) składają trzy takie pokłony.

Przy czytaniu Apostoła  (Listów Apostolskich) wierni odpowiadają na okadzanie ich przez diakona pochyleniem głowy. Warto przy tym pamiętać, że czytanie i kadzenie symbolizują w tym wypadku orędzie apostołów, kierowane do całego świata.

W czasie czytania Ewangelii powinno się stać z pochyloną głową, jak gdybyśmy słuchali samego Pana Jezusa.

Wymienianie hierarchów, duchowieństwa i innych osób wskazuje, za kogo podczas Liturgii składana jest ofiara Eucharystii.

Słyszymy często narzekania na niezrozumiałość słów Apostoła i Ewangelii, recytowanych w języku starocerkiewnym. Dlatego wskazane jest, aby przed udaniem się na Liturgię wierni zapoznali się z przypadającym na dany dzień „czytaniem” – ludzie świeccy mogą to sprawdzić w kalendarzu cerkiewnym, który podaje „czytania” na wszystkie dni w roku – i przeczytali sami, na spokojnie, z uwagą, jeśli to konieczne – to w tłumaczeniu na język współczesny.

Na liturgii wiernych wielkie wejście symbolizuje zstąpienie Chrystusa na ziemię na dobrowolną mękę dla zbawienia świata.

Pieśń cherubińska śpiewana jest przy otwartych wrotach królewskich (inaczej – wrota rajskie; w języku cerkiewnosłowiańskim carskije wrata – nazwa odnosząca się do Króla Niebios – Chrystusa). Pieśń ta rozumiana jest bowiem  jako naśladowanie aniołów (cherubiny tajemnie naśladując...), nieustannie wysławiających Króla Niebios i niewidzialnie asystujących Mu podczas  ofiarowania Świętych Darów ciała i krwi Pańskiej.  Umieszczenie Świętych Darów na ołtarzu ofiarnym (prestole), zamknięcie królewskich wrót i zaciągnięcie zasłony oznacza złożenie Pana Jezusa do grobu, zastawienie wejścia do grobu wielkim głazem i opieczętowanie tego wejścia.

W tym czasie, gdy śpiewana jest Pieśń cherubińska, dobrze jest odmawiać, jako wewnętrzną modlitwę, pokutny psalm 50 (51) Pomiłuj mia, Boże... Po zakończeniu pierwszej połowy Pieśni cherubińskiej powinno się  złożyć pokłon do pasa. Gdy wymieniane są imiona  metropolity, biskupów i innych czcigodnych osób, w których intencji się modlimy, należy zachować postawę szczególnego szacunku i oddania, stojąc z pochyloną głową. Podczas Wielkiego Wejścia – na słowa błogosławieństwa I vseh vas, prawosławnych christijan, da pomianiet Hospod’ Boh... – wypada odpowiedzieć w zamian: Swiaszczenstwo twoje da pomianiet Hospod’ Boh vo Carstwii Swojem (gdy Liturgię sprawuje biskup, to należy odwzajemnić się słowami: Archijerejstwo twoje da pomianiet Hospod’ Boh vo Carstwii Swojem. Na końcu tych modłów (pominowienije) za cały Kościół Prawosławny i całą wspólnotę parafialną wznieśmy modlitwę za samych siebie: Pomiani mia, Hospodi, jegda priidieszi vo Carstwii Twojem.

Słowa Dwieri, dwieri! przed intonowaniem Symbolu Wiary (Wieruju) w dawnych czasach kierowane były do straży świątyni, aby nie wpuszczała pogan ani katechumenów (ohłaszennych) – tj. osób dopiero zamierzających przyjąć chrzest – podczas misterium Św. Eucharystii. Obecnie słowa te przypominają nam, abyśmy strzegli drzwi naszego serca przed zakusami grzechu. Słowa Premudrostiju vonmiem – „wsłuchajmy się w Mądrość” (Bożą) wzywają nas do uważnego słuchania nauk Kościoła Prawosławnego, wyłożonych w Symbolu Wiary (dogmaty). Symbol Wiary odmawiają (śpiewając) wszyscy wierni, na początku składając znak krzyża.

Gdy kapłan wygłasza słowa Priimitie, jaditie... i  Pijtie ot nieja wsi, należy złożyć pokłon do pasa. W tym momencie przypominana jest Ostatnia Wieczerza Chrystusa z apostołami. Podczas  sprawowania samego misterium Św. Eucharystii – gdy chleb i wino stają się Ciałem i Krwią Zbawiciela i składana jest bezkrwawa Ofiara za żywych i zmarłych modlić się należy w szczególnym skupieniu; na zakończenie hymnu Tiebie pojem  (Te Deum laudamus) składamy przy słowach I molim Ti sia, Boże nasz głęboki pokłon do ziemi, w hołdzie dla Ciała i Krwi Chrystusa. Doniosłość owej chwili jest tak wielka, że nie może się z nią równać żadna inna w naszym życiu: ta święta chwila zawiera w sobie nasze zbawienie i całą miłość Bożą do rodu ludzkiego, przez którą Bóg przyjął ciało człowieka.

Podczas śpiewania Dostojno jest’  lub innej pieśni gloryfikującej Bogurodzicę (tzw. zadostojnik) kapłan modli się za żywych i zmarłych, wymieniając ich imiona – w szczególności tych, w intencji których odprawiana jest św. Liturgia. Wówczas też wierni powinni pomodlić się za swoich bliskich, żywych i umarłych, wymieniając przy tym imię każdego z nich. Po hymnie Dostojno jest’ (lub po odśpiewaniu zadostojnika – składa się również pokłon do ziemi. Na słowa I wsiech, i wsia – odpowiadamy pokłonem do pasa.

Przy pierwszych słowach modlitwy Otcze nasz żegnamy się znakiem krzyża i składamy niski pokłon.

Gdy kapłan wygłasza słowa Swiataja swiatym, wówczas wierni składają pokłon do ziemi, by uczcić podniesienie symbolicznego Baranka przed Jego rozdzieleniem na części. W tym momencie należy sobie przypomnieć Ostatnią Wieczerzę i ostatnią rozmowę Pana Jezusa z Jego uczniami, powrócić myślą i sercem do Jego męczarni na krzyżu, Jego śmierci i złożenia do grobu.

Po otwarciu królewskich wrót i wyniesieniu Świętych Darów (Św. Eucharystii), które jest równoznaczne objawieniu się Zbawiciela po Jego Zmartwychwstaniu, na wezwanie kapłana So strachom Bożjim pristupitie! – składamy niski pokłon.

Przystępując zaś do Przenajświętszego Sakramentu Ciała i Krwi Pańskiej, gdy kapłan odmówi modlitwy przed komunią, należy złożyć niski pokłon i, krzyżując ręce na piersi, zbliżyć się do ołtarza. W tym momencie nie czynimy znaku krzyża – a to dlatego, żeby nie dotknąć niechcący Kielicha, którego Święta Zawartość mogłaby zostać przelana. Skrzyżowane ręce zastępują w tym wypadku znak krzyża, przypominając zarazem o zbawieniu przez Krzyż Chrystusowy, z którym łączymy się w Eucharystii. Z bojaźnią Bożą i nabożeństwem, wymawiając swoje imię, podchodzimy do Kielicha, a przyjąwszy już Najświętszy Sakrament, całujemy jego podstawę, wyobrażając sobie, iż jest to przebity włócznią bok Pana Jezusa. Oddalamy się  w skupieniu, bez znaków krzyża i pokłonów, aż do wypicia czarki gorącej wody i zjedzenia cząsteczek chleba. Z najwyższą wdzięcznością składamy dzięki Panu Bogu za ogrom Jego miłosierdzia, za łaskę Komunii Świętej: Sława Tiebie, Boże! Sława Tiebie, Boże! Sława Tiebie, Boże!... W tym dniu, gdy przyjęliśmy Sakrament, nie klękamy i nie składamy pokłonów do ziemi, aż do wieczora. Osoby, które tego dnia nie przystępują do Komunii, powinny w czasie udzielania Sakramentu zachować milczenie i nabożne skupienie, nie rozpraszać się i, w szczególności nie opuszczać w tym czasie świątynie, by nie obrażać Boga i ludzi podczas trwania misterium Ciała i Krwi Pańskiej.

Ostatnie w Liturgii podniesienie Kielicha ze Świętymi Darami symbolizuje Wniebowstąpienie Pana naszego Jezusa Chrystusa.  Przy słowach kapłana Wsiegda, nynie i prisno i wo wieki  wiekow składany jest znak krzyża i niski pokłon. Wierni, którzy przyjęli Komunię, składają pokłon do pasa. Wszyscy, również ci spośród nich, którzy dopiero czekają na wypicie gorącej wody po spożyciu Ciała i Krwi Pańskiej, powinni w tym momencie zwrócić twarz w stronę ołtarza, by wyrazić uwielbienie dla najwyższej Świętości.

Antidor  (słowo to po grecku znaczy „zamiast Daru”) – cząstki prosfory, pozostałe po wyjęciu z niej części najważniejszej – Baranka (Agnca) dzieli się pomiędzy obecnych na Liturgii, ale nie przystępujących do Eucharystii – aby i oni mogli uczestniczyć w spożywaniu poświęconego chleba. Cerkiew naucza, że również antidor powinien być przyjmowany na czczo (o czym wiele osób, niestety, nie wie lub zapomina). Należy go  spożywać z namaszczeniem, zważając, by nie uronić ani okruszynki. Ludzie pobożni krzyżują przy tym ręce na piersi, jak przy Komunii – prawą na lewej – i całują dłoń kapłana,  jeśli to on rozdaje cząstki chleba ofiarnego.                                                                                                    

 gs

Lestwica No 3

fot. Łukasz Popławski