Opowieść o życiu arcybiskupa Hieronima (Eliasza Egzemplarskiego), fundatora i budowniczego cerkwi św. Jana Klimaka na Woli cz.II

14.11.2025

Jesienią 1857 roku Eliasz Egzemplarski zostaje studentem Akademii Teologicznej w Kijowie. Stary Kijów długo zachowywał żywą pamięć o cudownym wykonaniu różnych śpiewów cerkiewnych przez Eliasza Egzemplarskiego i wszyscy byli przekonani, że najbardziej pożądana byłaby dla niego kariera śpiewaka operowego. Taka droga była mu jednak obca, ze względu na jego uczucia i przekonania religijne. W roku 1861 Eliasz Egzemplarski, niezwłocznie po ukończeniu Akademii Teologicznej w Kijowie oznajmił, że pragnie zostać osobą duchowną, pojechał do rodziców, by otrzymać ich błogosławieństwo na ślub i służbę duszpasterską. Jego ojciec, Tichon Iwanowicz tymczasem przestał już być proboszczem, był sparaliżowany i chorował. Zamieszkał wraz z matuszką Anną Stiepanowną w Dmitrjewych – Gorach u swego zięcia, księdza prawosławnego, Pawła Orłowa. Ostatnim słowem staruszków - rodziców do odjeżdżającego syna, była prośba by nie zapominał o Bogu… Eliasz nigdy już nie zobaczył ojca, Tichon Iwanowicz zmarł w 1868 roku w wieku 69 lat. Matka Eliasza Egzemplarskiego dwa razy odwiedzała syna w Kijowie, podczas jego duszpasterskiej służby, lecz i ona zmarła w wieku 69 lat, w roku 1873. Młody duchowny otrzymał nakaz pracy w Czernihowskim Seminarium Duchownym, jako wykładowca historii kościoła powszechnego. Jego pierwsze kroki były trudne, nie posiadał bowiem żadnego zabezpieczenia materialnego, a nie był już sam, na początku 1862 roku ożenił się z sierotą, córką zmarłego profesora Seminarium, Siemiona Iwanowicza Pilipiejewa, Anną Siemionowną. Żyli biednie, w ich mieszkaniu były tylko dwa krzesła. Jego współpracownicy wspominali, że wieczorami goście u Egzemplarskich siadali na podłodze i wiele godzin spędzali na śpiewie i dyskusjach. Mimo biedy Eliasz Egzemplarski nie wpadał w rozpacz, a przetrwać te ciężkie chwile, pomogły mu przyjacielskie stosunki z kadrą pedagogiczną i poważanie wśród uczniów. Pełen serdeczności stosunek arcybiskupa Czernihowskiego, Filareta Gumilewskiego do młodego wykładowcy sprawił, że pobyt był tu dla niego, jeśli nie przyjemny, to przynajmniej znośny. Przeszłość jednak ciągnęła go do Kijowa, z którym związane były jego najlepsze wspomnienia. Dzięki pomocy rektora Akademii, archimandryty Filareta Filaretowa, jego pragnienie urzeczywistnia się - jesienią 1862 roku powołano go do Kijowskiego Seminarium Duchownego na wykładowcę historii, i od tego czasu jego życie na długo zostaje związane z tym miastem. Eliasz Egzemplarski przez dziewięć lat wykładał tu najpierw historię kościoła powszechnego, a następnie, podczas reorganizacji uczelni, został oddelegowany na nowo otwartą katedrę pedagogiki. Posiadał przygotowanie pedagogiczne, ponieważ napisał podręcznik metodyki nauczania, który razem z Kursem dydaktyki ogólnej profesora Zajcewa i Małyszewskiego składały się na podręcznik "Kurs nauczania początkowego’’, bardzo przydatny w nauczaniu seminarzystów. Będąc wykładowcą pedagogiki pracował też w szkole niedzielnej, którą kierował nawet wtedy, gdy później objął katedrę homiletyki. Seminarzyści, wspominali go z szacunkiem jako chudego, o schorowanym wyglądzie nauczyciela, wyróżniającego się wyjątkowym humanizmem, cieszącego się poważaniem współpracowników i miłością uczniów. Sposób prowadzenia przez niego wykładów był całkowitą nowością w tamtych czasach. Eliasz Egzemplarski wcześniej informował uczniów o tematyce dyskusji, troszczył się o rozwój seminarzystów i dążył do znalezienia z nimi serdecznego porozumienia. Zawsze też ciepło wspominał swoich wychowanków, podziwiając ich zapał, pracowitość i poważny stosunek do wykładanych przedmiotów. Z niektórymi korespondował do końca życia. Jego działalność pedagogiczna ściśle wiązała się z literacką, był stałym współpracownikiem seminaryjnego czasopisma ‘’ Wskazówki dla prowincjonalnych duszpasterzy ‘’, opublikował w nim wiele artykułów. Najciekawszymi, z naukowego punktu widzenia były te, dotyczące historii rosyjskiej Cerkwi i dały ich autorowi tytuł magistra teologii w 1870 roku. Eliasz Egzemplarski pisał też artykuły o tematyce pedagogicznej i poświęcone idei krzewieniu oświaty wśród ludu. Prawie samodzielnie prowadził dział bibliograficzny czasopisma z przeglądem literatury teologicznej i pedagogicznej. Styl jego pisania cechowała prostota stylu, samodzielność myśli, świeżość pomysłów i poglądy o kierunku cerkiewno-liberalnym. Współpracował także z innymi pismami, szczególnie z czasopismem ‘‘Czytanie na niedzielę’’. Zaangażowanie w publicystykę w czasopismach teologicznych służyło celom kształcąco-wychowawczym, oraz stanowiło wsparcie dla skromnego budżetu rodzinnego, szczególnie do 1867 roku, gdy utrzymywał rodzinę z pensji wykładowcy Seminarium, a miał już troje dzieci. (cdn.)