Post przed Bożym Narodzeniem.

28.11.2024

Dziś rozpoczął się post przed Świętem Narodzenia Chrystusa.

Pan nasz Jezus Chrystus narodził się z Przeczystej Dziewicy Maryi w sposób niewysłowiony i niepojęty za panowania cesarza rzymskiego Augusta, zgodnie ze starożytną rachubą czasu w roku 5508 od stworzenia świata.

Narodzone w grocie Dzieciątko owinięto w pieluszki i położono w żłobie, co symbolizuje głębokie poniżenie, w jakim znalazł się grzeszny człowiek, potrzebujący niebiańskiej pomocy Boga Człowieka.

Lecz ani ciemność nocy, ani żłóbek, ani pieluszki – pierwsze znaki Jego pokory i poniżenia – nie mogły ukryć Boskiej chwały Dzieciątka. O narodzeniu Syna Bożego natychmiast dowiedzieli się pasterze z Betlejem i mędrcy ze Wschodu. Pasterze, którym nowinę przyniósł Anioł, jako pierwsi pośpieszyli pokłonić się Dziecięciu – Panu.

Przed przyjściem na świat Zbawiciela ukazała się na wschód od Betlejem cudowna gwiazda. Podążając za niezwykłą gwiazdą, ze Wschodu przybyli mędrcy, aby oddać hołd Bożemu Dzieciątku. Upadłszy na twarz, oddali Mu pokłon i ofiarowali dary: złoto, kadzidło i mirrę. Złoto – jako królowi, kadzidło jako Bogu – i mirrę, jako śmiertelnemu człowiekowi.

Kościół mówi, że wszelkie stworzenie przyniosło nowonarodzonemu Panu swój dar: Aniołowie – śpiew, niebiosa – gwiazdę, pasterze – zadziwienie, mędrcy – dary, ziemia – grotę, pustynia – żłób, ludzie – Matkę Dziewicę; nawet pogaństwo – początki chrześcijaństwa w osobach mędrców.

Już we wczesnych czasach chrześcijaństwa święto Bożego Narodzenia poprzedzano postem. Pierwsze wzmianki o wielodniowym poście przed Bożym Narodzeniem pojawiają się w IV–V wiekach w dziełach teologów Ambrożego, Augustyna, Leona (Lwa) Wielkiego. Początkowo post trwał siedem dni. Na Soborze w 1166 roku nakazano wszystkim chrześcijanom zachować czterdzieści dni postu przed wielkim świętem Bożego Narodzenia. Post ten jest ostatnim postem w roku, liczy czterdzieści dni i w tradycji prawosławnej bywa nazywany Czetyrediesiatnica. Ponieważ początek postu wypada po dniu pamięci św. apostoła Filipa, 27 listopada (14 listopada według starego stylu), to post ten niekiedy nazywany jest Filipowym (Filippowka). Jest to post zimowy; dla wszystkich prawosławnych chrześcijan to okres oczyszczenia ciała, mistycznego odrodzenia przez jednoczenie się z Bogiem oraz przygotowania do obchodów uroczystości Bożego Narodzenia.

Leon Wielki pisze: Każda pora roku niesie nam przykazanie wstrzemięźliwości, abyśmy w ciągu roku poznali, że nieustannie potrzebujemy oczyszczenia i że wśród trosk doczesnych zawsze trzeba starać się postem i jałmużną tępić grzech, który wzmaga się przez marność ciała i nieczyste pragnienia.

Post przed Bożym Narodzeniem – to ofiara składana Bogu za zebrane plony. Szczególną uwagę powinni chrześcijanie poświęcać biednym: tak jak Pan Bóg darował nam szczodrze płody ziemi – tak samo i my powinniśmy być szczodrymi dla biednych.

Post przed Bożym Narodzeniem pomaga nam oczyścić się; dokonujemy rachunku sumienia, modlimy się i pościmy, abyśmy z czystym sercem, duszą i ciałem mogli w nabożnym skupieniu powitać przychodzącego na świat Syna Bożego. Abyśmy przynieśli Mu – oprócz zwyczajowych darów i ofiar – swoje czyste serca i pragnienie postępowania zgodnie z Jego nauką. Tradycja obchodzenia święta Bożego Narodzenia sięga czasów Apostołów, czyli pierwszego wieku naszej ery. W drugim stuleciu o dniu Narodzenia Pańskiego (7 stycznia) wspomina Klemens Aleksandryjski.

W trzecim stuleciu o święcie Bożego Narodzenia wspomina święty Hipolit. W czasie prześladowań chrześcijan przez Dioklecjana, na początku IV wieku, w 303 roku, w wigilię Bożego Narodzenia 20 tysięcy chrześcijan z Nikomedii spalono w świątyni. Od tego czasu, odkąd Kościół chrześcijański uzyskuje wolność działania i chrześcijaństwo staje się religią panującą w Imperium Rzymskim, święto Bożego Narodzenia obchodzone jest już jako powszechnie obowiązujące w całym Kościele. XVII-wieczny pisarz Nikifor Kallistos w swojej Historii Kościoła pisze, że cesarz Justynian w VI wieku nakazał obchodzić Boże Narodzenie na całym świecie. Na cześć Narodzenia Pańskiego napisano pieśni liturgiczne, które po dziś dzień śpiewane są w świątyniach na chwałę tego uroczystego wy darzenia.

Oczywiście powstaje pytanie – jak odżywiać się podczas postu przed Bożym Narodzeniem? Rygory wstrzemięźliwości, których zachowanie nakazuje Kościół prawosławny podczas Postu przed Bożym Narodzeniem, są tak samo ścisłe jak podczas postu przed świętem apostołów Piotra i Pawła. Nie je się produktów pochodzenia zwierzęcego: potrawy mięsne oraz nabiał. W poniedziałki, środy i piątki dochodzi do tego zakaz spożywania ryb. Zaleca się przygotowywanie pokarmów bez użycia oleju i spożywanie ich po wieczornym nabożeństwie. W pozostałe dni – wtorki, czwartki, soboty i niedziele – do potraw można dodawać olej. Ryby są dozwolone przez cały okres postu w soboty i niedziele oraz w wielkie święta, odpusty i dni pamięci wielkich świętych, które wypadają we wtorek i czwartek. Jednakże, gdy święta te wypadają w środę lub piątek, powinniśmy zrezygnować  z jedzenia ryb.

Post jest surowszy w ostatnim tygodniu przed Bożym Narodzeniem od 31 grudnia do 6 stycznia (od 18 do 25 grudnia według starego stylu): w tym okresie, nawet w sobotę i niedzielę, obowiązuje post ścisły. Ponieważ są to akurat dni obchodów kalendarzowego Nowego roku, to prawosławni chrześcijanie powinni zachować szczególne skupienie, by poprzez zabawę, picie wina i brak wstrzemięźliwości w jedzeniu nie złamać ścisłego postu.

Poszcząc ciałem, powinniśmy przede wszystkim pościć duchem.

Ponadto, jeśli człowiek, powstrzymując się od potraw, stwarza w swojej świadomości poczucie własnej wyższości z tego powodu, że pości to taki post jest wręcz szkodliwy dla jego duszy. Prawdziwy post powinien być połączony z modlitwą, rachunkiem sumienia i skruchą, powściąganiem wszelkich namiętności, wykorzenieniem złych uczynków, wybaczeniem krzywd, wstrzemięźliwości w życiu małżeńskim, wyrzeczeniem się widowisk i imprez rozrywkowych.

Post nie jest celem samym w sobie, tylko sposobem na poskromienie ciała i oczyszczenie z grzechów. Bez modlitwy i skruchy post staje się zwykłą dietą.

Lestwica No. 1, oprac. Helena Śliwińska